ေရဆိုး

Written by - တကၠသုိလ္မုိး၀ါ

ရန္ကုန္ စည္ပင္သာယာနယ္နိမိတ္အတြင္း စက္မႈဇုန္ ၂၄ ခုတြင္ စက္႐ံုေပါင္း ၃၄ဝဝ ေက်ာ္ရွိရာ စြန္႔ပစ္ေရဆိုးထြက္ စက္႐ံုေပါင္း ၁၈၈ ႐ံုရွိသည္ဟု ဆိုသည္။ ေရဆိုးမ်ားအား ပိုက္လိုင္းမ်ားမွတစ္ဆင့္ ေျမာင္းမ်ား၊ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားအတြင္းသို႔ စြန္႔ထုတ္မႈမ်ားေၾကာင့္ ပတ္ဝန္းက်င္ေနျပည္သူမ်ား ဆိုးရြားသည့္ အနံ႔အသက္အျပင္ ျမစ္ေခ်ာင္း မ်ားအတြင္းသို႔ေရာက္ရွိ၍ ေရထုညစ္ညမ္းေစ ျပန္သည္ဟု သိရသျဖင့္ မျပဳျပင္ဘဲထားသည့္ ေရဆိုးဆိုသည္မွာ အဘယ္နည္း။

ေရဆိုး သို႔မဟုတ္ ညစ္ညမ္းေရဟူသည္ စံအရည္အေသြးအဆင့္တစ္ခုထက္ နိမ့္က်ေသာ အရည္အေသြးရွိ ေရကို ဆိုလိုျခင္းျဖစ္၏။ ေရဆိုးတြင္ အနည္အႏွစ္၊ အမႈိက္သ ႐ုိက္၊ ပိုးမႊား၊ ဓာတ္သတၱဳႏွင့္ ဓာတုအရည္မ်ိဳးစံု ေရာယွက္ပါဝင္ေနေပသည္။
ေရဆိုး သို႔မဟုတ္ ညစ္ညမ္းေရသည္ တစ္ကမၻာလံုးဆိုင္ရာ ျပႆနာတစ္ရပ္အျဖစ္ တည္ရွိေနခဲ့သည္မွာ ၾကာၿပီျဖစ္သည္။ လူေသႏႈန္းႏွင့္ ေရာဂါဘယ တိုးပြားႏႈန္းအမ်ား ဆံုးျဖစ္ေစေသာ အေၾကာင္းရင္းတစ္ရပ္လည္း ျဖစ္ေၾကာင္း ပညာရွင္မ်ားက သံုးသပ္အတည္ျပဳၾက၏။ ေရဆိုးျဖစ္ေပၚေစျခင္း အေၾကာင္းမွာ မလိုလားအပ္ေသာ အနည္အႏွစ္၊ အမႈိက္သ႐ိုက္မ်ား၊ ဓာတုပစၥည္းမ်ားအား ေရႏွင့္အတူ ျမစ္ေခ်ာင္းပင္လယ္ သမုဒၵရာမ်ားသို႔ မျပဳျပင္ မသန္႔စင္ဘဲ စြန္႔ပစ္ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ စြန္႔ပစ္ျခင္းေၾကာင့္ ေရေနအပင္မ်ိဳးစံုႏွင့္ သတၱဝါမ်ား၏ ရွင္သန္မႈကို ထိခိုက္ေစသည့္အျပင္ ေသာက္သံုးမိသည့္ လူတို႔အတြက္လည္း ေသေစႏိုင္ေသာ ေရာဂါဘယမ်ဳိးစံု ျဖစ္ေစသည္။
ေရဆိုးကို ႏွစ္မ်ိဳးႏွစ္စား ခြဲျခားမွတ္ယူႏိုင္၏။ မတူကြဲျပားသည့္ေနရာစံု (Non-point Source)မွ စီးဆင္းေသာ ေရအမ်ိဳးအစားႏွင့္ ေနရာတစ္ခုတည္း (Point Source) မွ ဥပမာ စက္႐ံုထြက္ ပိုက္လိုင္းတစ္ခုတည္းမွ စီးထြက္ေသာ ေရအမ်ိဳးအစားဟူ၍ ျဖစ္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ေနရာေဒသအမ်ားအျပားမွ စုဆံုၿပီး စီးထြက္သည့္ ေရဆိုးမ်ိဳးကို ျပရလွ်င္ ထြန္ယက္စိုက္ပ်ိဳးေျမမ်ားမွ ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္ျဒပ္ေပါင္းမ်ား ကဲ့သို႔ေသာ ဓာတုပစၥည္းမ်ား ေရာေႏွာစီးဆင္းလာသည့္ေရကို ၫႊန္းရေပမည္။
လူ႔မိလႅာႏွင့္ တိရစၦာန္တို႔၏ အညစ္အေၾကးမ်ား ပါဝင္ေရာေႏွာသည့္ ေရဆိုးမ်ိဳးတြင္မူ ေရာဂါပိုးမႊားမ်ားေၾကာင့္ ဝမ္းေရာဂါ စသည္တို႔ ျဖစ္ပြားၿပီး လူ႔အသက္ကိုပင္ အႏၱရာယ္ေပးႏိုင္သည္ ဆိုသည္။
လူတို႔၏ ကုန္ထုတ္လုပ္မႈလုပ္ငန္း အမ်ိဳးမ်ိဳးမွတစ္ဆင့္ ေရထဲသို႔ ေရာေႏွာေရာက္ရွိ ပါဝင္လာေသာ ႏိုက္ထရိတ္ႏွင့္ ေဖာ့စဖိတ္ ျဒပ္ေပါင္းတို႔သည္ ေရထဲရွိ ေအာက္ဆီဂ်င္ႏွင့္ ဓာတ္ျပဳကာ ငါးမ်ားအတြက္ လိုအပ္သည့္ ေအာက္ဆီဂ်င္ ပမာဏကို ေလ်ာ့နည္းသြားေစသည္။ ဒီ့ျပင္ ေရထဲရွိ သစ္ရြက္ေဆြးမ်ား၊ ႐ုပ္ႂကြင္းအပင္မ်ားသည္လည္း ေအာက္ဆီဂ်င္ကို စုပ္ယူတတ္ၾကေသာေၾကာင့္ ငါးမ်ားအသက္႐ွဴျခင္းကို အေႏွာင့္အယွက္ျဖစ္ေစကာ အစုလိုက္အျပံဳလိုက္ ေသေက်ပ်က္စီးေစသည္။
စက္မႈလုပ္ငန္းတို႔မွ ထြက္ေသာ စြန္႔ပစ္ပစၥည္းမ်ားသည္ ေထြျပားလွသည္။ အာဆင္းနစ္၊ ဇင့္၊ ေငြ၊ ျပဒါးႏွင့္ ဆာလ္ဖ်ဴရစ္အက္ စစ္တို႔ပါဝင္ျခင္းမွအစ သတၱဳေလး (Heavy Metal) မ်ားျဖစ္သည့္ ခဲ၊ ကက္ဒ္မီယမ္တို႔ အဆံုး အမ်ိဳးအစားအလိုက္ လုပ္ငန္းအလိုက္ ညစ္ညမ္းမႈကို ျဖစ္ေစသည္။ အခ်ိဳ႕ေသာ သတၱဳမ်ားမွာ အဆိပ္သင့္ေစသည့္ သတၱိလည္း ရွိသျဖင့္ ယင္းတို႔အား အေျခတစ္ခုအထိ သန္႔စင္ေပးရန္ အထူးလိုအပ္ လွေပသည္။
သတၱဳတူးေဖာ္ေရး လုပ္ငန္းမ်ားမွ ထြက္ရွိလာသည့္ စြန္႔ပစ္ေရတြင္ ေပ်ာ္ဝင္သတၱဳႏွင့္ ေရာေႏွာသတၱဳမ်ား ပါဝင္ေနျခင္းေၾကာင့္လည္း အနီးတစ္ဝိုက္ရွိ ငါးမ်ားႏွင့္ တိရစၦာန္တို႔အား ေသေက်ပ်က္စီးေစ၏။ သတၱဳတူးေဖာ္ရာေဒသ၌ ေရကိုပမာဏမ်ားစြာ သံုးရေသာေၾကာင့္ ေရဆိုးတို႔သည္ ေျမေပၚေျမေအာက္ရွိ ေရႏွင့္ ေရာေႏွာလ်က္ ျမစ္ေခ်ာင္းထဲသို႔ စီးဆင္းကာ သဘာဝအပင္ႏွင့္ ငါးမ်ားအား ေသေက်ပ်က္စီးေစသည္။ အလြန္က်ယ္ျပန္႔ေသာ ေျမေဒသတစ္ခုလံုးအား ဓာတုပစၥည္းမ်ိဳးစံုတို႔ျဖင့္ ေရာယွက္ဖံုးလႊမ္းေစသည္။
ကေနဒါႏိုင္ငံ ဘရစ္တနီယာကမ္းေျခ အနီးရွိ ဘရစ္တနီယာသတၱဳတြင္း (Britannia Mine)ကို ၁၉ဝဝ ျပည့္ႏွစ္တြင္ စတင္ဖြင့္ခဲ့ၿပီး ၁၉၇၄ ခုႏွစ္တြင္ ပိတ္သိမ္းခဲ့သည္။ ႏွစ္ေပါင္း ၇ဝ ေက်ာ္ၾကာတူးေဖာ္ခဲ့ရာ ေၾကးနီ၊ သြပ္၊ ခဲ၊ ေရႊ၊ ေငြ ႏွင့္ ကက္ဒ္မီယမ္သတၱဳတို႔ ရရွိခဲ့သည္။ အံ့ဩစရာေကာင္းသည့္ အခ်က္တစ္ခ်က္မွာ ပိတ္သိမ္းျပီး သတၱဳတြင္းေနရာေဟာင္းမွ သတၱဳမ်ားစြာ ေပ်ာ္ဝင္ေနသည့္ အက္စစ္ကဲေနေသာ ေရဆိုးမ်ား ယခုအခ်ိန္ထိဆက္၍ ေခ်ာင္းထဲသို႔ စီးဝင္ေနဆဲရွိသည္ကို ေတြ႔ေနၾကရျခင္း ဟူေသာအခ်က္ ျဖစ္သည္။ ဆယ္လမြန္ငါးမ်ားျဖင့္ စမ္းသပ္ၾကည့္ရာ ၎တို႔သည္ ၄၈ နာရီမျပည့္မီကပင္ ေသေက်ကုန္သည္ ဆိုသည္။
ေကာင္းကင္မွ က်လာေသာ မိုးေရမ်ားႏွင့္ စိမ့္စမ္းေရတို႔သည္ အဆိုပါအက္စစ္ရည္ႏွင့္ ေရာေႏွာၿပီး “အက္စစ္ေပ်ာ့” ရည္အျဖစ္သို႔ ေျပာင္းသြားသည့္တိုင္ ထိုအက္စစ္ေပ်ာ့သည္ပင္ က်န္ရွိေနသည့္ သတၱဳ႐ိုင္းမ်ားအား ေဖ်ာ္ထုတ္ယိုစီးေစႏိုင္ေသာ စြမ္းရည္ရွိေၾကာင္း ေတြ႕ရသည္။
ပညာရွင္မ်ား၏အဆိုအရ အခ်ဳိ႕သတၱဳတြင္းမ်ားသည္ သက္တမ္း ၁ဝ ႏွစ္ခန္႔ၾကာလွ်င္ တူေဖာ္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္သည့္ ေရထုညစ္ညမ္းမႈအဆင့္သည္ ေဘးဥပဒ္ျဖစ္သည့္ အေျခအေနသို႔ ေရာက္ရွိသြားေစသည္ ဆိုသည္။
လူသားတို႔၏ လူေနမႈဘဝ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးအတြက္ စက္မႈလုပ္ငန္းမ်ားမွအစ အႀကီးစားသတၱဳ တူးေဖာ္ေရးလုပ္ငန္းအထိ က်ယ္ျပန္႔စြာေဖာ္ေဆာင္ရန္ လိုအပ္သည္မွာ မွန္ေသာ္လည္း ေကာင္းမြန္မွန္ကန္ေသာ စီမံခန္႔ခြဲမႈေအာက္တြင္ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈႏွင့္ အက်ဳိးစီးပြား ထိခိုက္နစ္နာသူမ်ားအတြက္ ထိထိေရာက္ေရာက္ ကူညီပံ့ပိုးေပးမႈကပို၍ အေရးႀကီးသည္။ လူတစ္စု သို႔မဟုတ္ အလႊာတစ္ခုအတြက္သာ အက်ိဳးျဖစ္ထြန္းေစေသာ လုပ္ရပ္မ်ဳိးမျဖစ္သင့္ မရွိသင့္ေတာ့ေပ။ အက်ဳိးအျမတ္မ်ားအား ပြင့္လင္းျမင္သာစြာ ခ်ျပခြဲေဝ သံုးစြဲျခင္းျဖင့္ လူတို႔ဖန္တီးလိုက္ေသာ ေရဆိုးေရညစ္ေၾကာင့္ ျဖစ္လာမည့္ ဆိုးက်ိဳးရန္မွ အကာအကြယ္ ေပးႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။
ထိုသို႔မဟုတ္ပါက သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္ ျမစ္ေခ်ာင္းတို႔၏ ေဂဟစနစ္သည္ ပ်က္ျပားသည္ထက္ ပ်က္ျပားလာၿပီး ျပဳျပင္ျခင္းမရွိေသာ ေရဆိုးကိုပင္ အေမြဆိုးတစ္ရပ္အျဖစ္ ဆက္ခံလိုက္သလို ျဖစ္ေနမည္။
သို႔ပါ၍ လူ႔အသက္အႏၱရာယ္ႏွင့္ ေရာဂါဘယျဖစ္ျခင္း၊ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္ ျမစ္ေခ်ာင္း၏ ေဂဟစနစ္ပ်က္စီးျခင္း စသည့္ ေရဆိုးမွ အေမြဆိုး ေပးအပ္ျခင္းခံရေသာ အေျခဆိုးသို႔ မဆိုက္ေရာက္ေစရန္ ေရဆိုးကို ျပဳျပင္သန္႔စင္ရမည့္ စိန္ေခၚမႈတစ္ရပ္အား မေၾကာက္မရြံ႕ ရင္ဆိုင္ၾကသင့္သည္သာ ျဖစ္ေၾကာင္း တင္ျပပါသည္။

Credit - Eleven Media Group