သယံဇာတထုတ္ႏုတ္ျခင္း ပြင့္လင္းျမင္သာရွိမႈ ေရွ႕ခရီး

Written by: တကၠသိုလ္မိုးဝါ

ကမၻာ့ႏိုင္ငံ အသီးသီးမွ ပညာရွင္မ်ား တက္ေရာက္မည့္ EITI ( Extractive Industries Transparency Initiative) ဘုတ္အဖြဲ႕ အစည္းအေ၀းကို ျမန္မာႏိုင္ငံက ပထမဦးဆံုးအႀကိမ္ အိမ္ရွင္အျဖစ္ လက္ခံက်င္းပမည္ ဆိုသည္။ ၂၀၁၄ ခု ဇူလိုင္ ၂ ရက္တြင္ မကၠဆီကိုႏိုင္ငံ၌ က်င္းပခဲ့ေသာ အစည္းအေ၀းမွ ျမန္မာႏိုင္ငံအား အဖြဲ႕၀င္ေလာင္း (Candidate Member) အျဖစ္ လက္ခံခဲ့ၾကသည့္ေနာက္ပိုင္း ေနျပည္ေတာ္၌ ေအာက္တိုဘာ ၁၄၊ ၁၅၊ ၁၆ ရက္မ်ားတြင္ ပထမဦးဆံုး က်င္းပျခင္းလည္းျဖစ္သည္။ ယင္းအစည္းအေ၀း၌ EITI
အဖြဲ႕၀င္ေလာင္းႏိုင္ငံျဖစ္ၿပီးသည့္ ႏိုင္ငံမ်ားအပါအ၀င္ အဖြဲ႕၀င္အျဖစ္ ေလွ်ာက္ထားသည့္ႏိုင္ငံမ်ားကိုပါ EITI လုပ္ငန္းစဥ္ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းတို႔ႏွင့္ ကိုက္ညီျခင္း ရွိမရွိဆိုသည္ကို သံုးသပ္ေဆြးေႏြးမည္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ယင္းကိုႀကိဳဆိုရမည္ျဖစ္သည္။
EITI ဟူသည္မွာ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ စံႏႈန္းတစ္ခုျဖစ္သည္။ ယင္းစံႏႈန္းျဖင့္ ႏိုင္ငံတကာ၏ ေရနံ၊ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕ႏွင့္ သတၱဳတြင္းလုပ္ငန္းဆိုင္ရာ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ ရွိေရးအတြက္ ကန္႔သတ္ေဖာ္ေဆာင္ေပးျခင္း ျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံစံုမွ အစိုးရမ်ား၊ ကုမၸဏီမ်ား၊ အရပ္ဘက္အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသူမ်ားႏွင့္ အျခားအျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ အဖြဲ႔အစည္းတို႔၏ စီမံခန္႔ခြဲမႈေအာက္တြင္ ရပ္တည္လ်က္ရွိသည္။ EITI ၏ စံႏႈန္းသည္ ၾက့ံခိုင္သန္စြမ္းသည့္အားေလ်ာ္စြာ သိမ္ေမြ႔ၿပီး နည္းစနစ္က်ေလရာ ႏိုင္ငံအမ်ားက မိမိတို႔ၾကံဳေတြ႕ေနရေသာ သဘာ၀သယံဇာတဆိုင္ရာ ျပႆနာမ်ား ေျဖရွင္းရန္ အားကိုးအားထားျပဳၾကသည္။
EITI ၏ စံႏႈန္းအတိုင္း လုပ္ငန္းကိစၥ အေကာင္အထည္ေဖာ္မည္ ဆိုပါက ႏိုင္ငံတစ္ခုရွိ သဘာ၀သယံဇာတမ်ားအား မည္သို႔ကိုင္တြယ္ ေဖာ္ေဆာင္သည္၊ ဓာတ္သတၱဳ ထုတ္ႏုတ္ျခင္းမွရေသာ အစိုးရ၀င္ေငြ ပမာဏသည္ မည္မွ်ရွိသည္၊ ၀င္ေငြခြန္ပမာဏ မည္မွ်ေပးေဆာင္သည္ စသည္တို႔ကို ျပည့္၀စြာ ပြင့္လင္းျမင္သာ ေၾကညာရသည့္ အေျခအေနသို႔ ေရာက္သြားေစသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံအား အဖြဲ႔၀င္ေလာင္းအျဖစ္ လက္ခံလိုက္သည့္ေန႔တြင္ EITI လက္ရွိဥကၠ႒ မစၥကလဲေရွာ့ထ္ (Clare Short) က မိန္႔ခြန္းေျပာၾကားရာတြင္ “EITI အဖြဲ႔သို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံအေနနဲ႔ ၀င္ခြင့္ရခ်ိန္ဟာ ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံဖို႔ ၎ရဲ႕ႀကီးမားလွတဲ့ သဘာ၀သယံဇာတ အရင္းအျမစ္ေတြကို လမ္းဖြင့္ေပးလိုက္တဲ့ အေရးပါတဲ့အခ်ိန္နဲ႔ အံကိုက္ျဖစ္ေနပါတယ္။ EITI ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္မယ္လို႔ ဆံုးျဖတ္လိုက္ျခင္းဟာ ျမန္မာအစိုးရအေနနဲ႔ သယံဇာတေတြကို ဘယ္လိုစီမံခန္႔ခြဲသလဲဆိုတာ သူ႔ရဲ႕ျပည္သူေတြကို သိရွိခြင့္ရွိတယ္လို႔ ကတိက၀တ္ျပဳလိုက္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ EITI ကို အသံုးျပဳၿပီးေတာ့ အစိုးရအင္စတီက်ဴးရွင္းေတြမွာ ပိုၿပီးထင္သာျမင္သာ၊ ပိုၿပီးက်ယ္ျပန္႔တဲ့ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးကို လုပ္ေပးႏိုင္ဖို႔ ကြၽန္မအားေပး တိုက္တြန္းပါတယ္” ဟု ေျပာၾကားခဲ့သည္။
Extractive Industries = သယံဇာတ ထုတ္ႏုတ္တူးေဖာ္သည့္ စက္မႈလုပ္ငန္း။ အဓိကအားျဖင့္ ေရနံ၊ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕၊ သတၱဳတြင္း၊ သစ္ေတာ၊ လွ်ပ္စစ္။
Transparency = ထင္သာျမင္သာရွိျခင္း။
Initiative = သတၱဳတူးေဖာ္လုပ္ငန္း လုပ္သူမ်ားသည္ EITI က ခ်မွတ္ထားေသာ စံႏႈန္းအတိုင္း မိမိတို႔ဘာသာ (အခြန္ေဆာင္ျခင္း အပါအ၀င္) ျပည္သူအား ပြင့္လင္းျမင္သာစြာ မွန္မွန္ကန္ကန္ ခ်ျပေၾကညာသည့္ လုပ္ရပ္။
သို႔ျဖစ္၍ EITI စံႏႈန္းအတိုင္း အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္ရန္ ကတိက၀တ္ျပဳထားေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ သယံဇာတတူးေဖာ္ထုတ္ႏုတ္သည့္ လုပ္ငန္းနယ္ပယ္အားလံုးမွ လက္ခံရရွိေသာ ေငြစာရင္းမ်ားကို ထုတ္ျပန္ေၾကညာရန္ျဖစ္သည္။ ဤစာရင္းဇယား ကိန္းဂဏန္းႏွင့္အတူ စီမံကိန္းလုပ္ပိုင္ခြင့္ လိုင္စင္ရသူမ်ား၊ ထုတ္လုပ္မႈပမာဏ စာရင္းဇယားမ်ား၊ အစိုးရပိုင္လုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ ရရွိသည့္ အခြန္ဘ႑ာေငြ ခြဲေ၀သံုးစြဲမႈမ်ား စသည္တို႔ကို ျပည္သူသို႔ အသိေပးေၾကညာရန္ ကိစၥကိုလည္း ေဆာင္ရြက္မည္ျဖစ္သည္။
ထို႔အျပင္ အစိုးရအေနျဖင့္ ႏိုင္ငံအတြင္းရွိ အက်ိဳးအျမတ္ မ်ားစြာရေနေသာ ကုမၸဏီအမည္မ်ားအား လူသိရွင္ၾကား ထုတ္ျပန္ေပးရန္ရွိၿပီး ေရနံႏွင့္ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႔ ေလလံတင္ေရာင္းခ်ခဲ့မႈ၏ အေသးစိတ္အခ်က္အလက္မ်ားကို ရွင္းခ်က္ထုတ္ျပန္ေပးရန္ ျဖစ္သည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံအား EITI အဖြဲ႕၀င္ေလာင္း (Candidate) အျဖစ္ ၂၀၁၄ ခု ဇူလိုင္ ၄ ရက္တြင္ လက္ခံခဲ့သည့္အတြက္ စံႏႈန္းအရ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ၁၈ လအတြင္း EITI သို႔ အစီရင္ခံစာတစ္ေစာင္ တင္သြင္းရန္ လိုအပ္သည္။ အကယ္၍ ယင္းအခ်ိန္ကာလ၌ အစီရင္ခံစာတင္သြင္းျခင္း မျပဳလုပ္ႏိုင္လွ်င္ အဖြဲ႔၀င္ေလာင္းအျဖစ္မွ ရပ္စဲခံရမည္ဟု ဆိုသည္။
ထိုမွတစ္ဆင့္တက္၍ EITI ဘုတ္အဖြဲ႕မွ ႏွစ္ႏွစ္ခြဲအတြင္း ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ လုပ္ေဆာင္ခ်က္အား ယင္းတို႔၏ စံႏႈန္းႏွင့္ ကိုက္ညီျခင္းရွိမရွိ စိစစ္ဦးမည္ျဖစ္ကာ ထိုအေတာအတြင္း ၂၀၁၄ ခုႏွစ္အတြက္ ႏွစ္ပတ္လည္ေဆာင္ရြက္မႈ အစီရင္ခံစာ တစ္ေစာင္ကိုလည္း ျမန္မာအေနျဖင့္ ထုတ္ျပန္ရန္လိုသည္ ဆိုသည္။
ေနာက္ဆံုးသတင္းအရ အစီရင္ခံစာ၌ ထည့္သြင္းမည့္ က႑မ်ားအတြက္ ေရနံ၊ သတၱဳႏွင့္ သစ္ေတာတို႔ကို ေရြးခ်ယ္ထားၿပီး ေနာင္တြင္ လွ်ပ္စစ္ႏွင့္ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႔ကိုလည္း ထည့္သြင္းရန္ လ်ာထားခ်က္ရွိသည္ ဆိုသည္။
အခ်ဳပ္ဆိုရလွ်င္ EITI ၏ စံမ်ားထဲမွ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈစံသည္ အေရးႀကီးဆံုးစံျဖစ္ေၾကာင္းႏွင့္ သဘာ၀တြင္းထြက္မ်ားမွ ရလာသည့္ အခြန္ဘ႑ာေငြမ်ားအၾကားတြင္ ဆက္စပ္ေနမႈမ်ား၊ ေငြစာရင္းမ်ား၏ ကြာဟခ်က္မ်ားႏွင့္ စာရင္းမ်ားအားလံုး တစ္သားတည္းျဖစ္သြားရန္ ျဖည္းျဖည္းခ်င္း ညိႇယူရသည့္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား ပါ၀င္ေၾကာင္း သတိျပဳရန္ အေရးႀကီးေပသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ EITI ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေပးထားေသာ လုပ္ငန္းေဆာင္တာ ကတိက၀တ္အတိုင္း အခ်ိန္မီေဖာ္ေဆာင္ရန္ ရွိေနသည္ႏွင့္အညီ အျမစ္တြယ္လ်က္ရွိေသာ အတားအဆီး၊ အ႐ႈပ္အေထြးျပႆနာ အခက္အခဲမ်ားအား ျခြင္းခ်က္မရွိ တူးဆြေက်ာ္လႊားႏိုင္မည္ ဆိုပါက သဘာ၀သယံဇာတ ထုတ္ႏုတ္မႈႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းသည့္ ေရွ႕ခရီးလမ္း ပိုမိုေျဖာင့္ျဖဴးရန္သာ ရွိမည္ဟု ေကာက္ခ်က္ခ်ႏိုင္မည္ ျဖစ္သည္။
ဤ EITI အဖြဲ႔၀င္ျဖစ္လာလွ်င္ အဂတိလိုက္စားမႈမ်ား အလိုအေလ်ာက္ ပေပ်ာက္သြားမည္ဟု အာဏာပိုင္မ်ားက ဆိုသည္။ သို႔ရာတြင္ ယင္းသို႔ျဖစ္လာရန္မွာ EITI ပါ စံႏႈန္း၊ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းဥပေဒ၊ နည္းဥပေဒ၊ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းအတိုင္း ျပည္တြင္းကုမၸဏီမ်ားက တိတိက်က် လိုက္နာက်င့္သံုးမွသာ ျဖစ္ႏိုင္ပါမည္။ ထို႔ျပင္ ယင္းဥပေဒ နည္းဥပေဒမ်ားအား ေဖာက္ဖ်က္လုပ္ေဆာင္ေသာ လုပ္ငန္းရွင္၊ အဖြဲ႔အစည္းတို႔ကိုလည္း ထိေရာက္စြာအေရးယူ ျပစ္ဒဏ္ခ်မွတ္ျခင္းသည္ကား အေရးႀကီးဆံုးပင္ ျဖစ္ေနပါေတာ့သည္။

Credit - Eleven Media Group