ေရွ႕တိုးေနာက္ဆုတ္ အခက္ၾကံဳေနေသာ ျမန္မာ့အေရးက အာဆီယံထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲမွာ လႊမ္းမိုးေနမလား

Written by : ေနထြန္းႏိုင္

ႏိုင္ငံတကာ ထိပ္သီးေခါင္းေဆာင္မ်ား တက္ေရာက္မည့္ (၂၅) ႀကိမ္ေျမာက္ အာဆီယံထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲႏွင့္ ဆက္စပ္အစည္းအေဝးမ်ားကို ႏိုဝင္ဘာ ၉ ရက္မွစတင္ၿပီး ေနျပည္ေတာ္၌ ျပဳလုပ္ေနၿပီျဖစ္သည္။
ႏိုဝင္ဘာ ၉ ရက္ႏွင့္ ၁၁ ရက္ ၾကားကာလတြင္ အဆင့္ျမင့္အရာရွိမ်ား၏ အစည္းအေဝးကို ျပဳလုပ္မည္ျဖစ္ၿပီး ႏိုဝင္ဘာ ၁၂ ရက္ႏွင့္ ၁၃ ရက္မွာမူ ေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ ထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲမ်ား ဆက္တိုက္ျပဳလုပ္ရန္ ရွိသည္။
ၿပီးခဲ့သည့္ ေမလက ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ (၂၄) ႀကိမ္ေျမာက္ အာဆီယံထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲႏွင့္ ဩဂုတ္လက ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ အာဆီယံေဒသတြင္းဖိုရမ္၌ ေတာင္တ႐ုတ္ပင္လယ္ အေရးကိစၥက လႊမ္းမိုးခဲ့ၿပီး ျမန္မာ့အေရးအေပၚ အာ႐ံုစိုက္မႈ နည္းပါးခဲ့သည္။

သို႔ေသာ္ (၂၅) ႀကိမ္ေျမာက္ အာဆီယံထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲ၌ ျမန္မာ့အေရးက ေရွ႕တန္းေရာက္လာႏိုင္သည့္ အေျခအေန ရွိသည္။ ထိုသို႔လႊမ္းမိုးရာတြင္ အစည္းအေဝးအတြင္း လႊမ္းမိုးသည္ဆိုျခင္းထက္ ေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ အလြတ္သေဘာ ေဆြးေႏြးမႈမ်ား၌ ေနရာယူလာႏိုင္သည္။
ျမန္မာ့အေရး ဘာေၾကာင့္လႊမ္းမိုးႏိုင္သလဲ
ပံုမွန္အားျဖင့္ အာဆီယံထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲမ်ားတြင္၂ဝ၁၅ ခုႏွစ္ အာဆီယံအသိုက္အျမံဳ(AC)၊ အာဆီယံစီးပြားေရး အသိုက္အဝန္း (AEC) ကိစၥရပ္မ်ားက အခ်ိန္ျပည့္ ေနရာယူခဲ့သည္။ ၂ဝ၁၃ ခုႏွစ္ေႏွာင္းပိုင္းမွစ၍ ၂ဝ၁၅ အလြန္ အာဆီယံ၏ မဟာဗ်ဴဟာေဖာ္ေဆာင္မႈ ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္မ်ား ေနရာယူလာသည္။
၂ဝ၁၁ ခုႏွစ္မတိုင္မီအခ်ိန္က ျပဳလုပ္ေသာ အာဆီယံထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲမ်ား၌ ျမန္မာ့အေရးက ေဒသတြင္းျပႆနာတစ္ရပ္အျဖစ္ လႊမ္းမိုးခဲ့သည္။ အစိုးရ၏ဖိႏွိပ္မႈ၊ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ားအျပင္ လူနည္းစုအခြင့္အေရး မ်က္ကြယ္ျပဳခံရမႈမ်ားက ျမန္မာအေပၚ ဖိအားမ်ားက်ေရာက္ေစခဲ့သည္။
၂ဝ၁၁ ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အလွည့္အေျပာင္း ျဖစ္ေပၚလာသည္။ အမ်ိဳးသား ျပန္လည္ရင္ၾကားေစ့ေရးႏွင့္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး စတင္ၿပီဟု ေႂကြးေၾကာ္သံႏွင့္အတူ သမၼတဦးသိန္းစိန္အစိုးရက ျမန္မာႏိုင္ငံကို တာဝန္ယူခဲ့သည္။ ဆုလာဘ္အျဖစ္ ၂ဝ၁၄ ခုႏွစ္အတြက္ အာဆီယံအလွည့္က် ဥကၠ႒တာဝန္ကို အာဆီယံေခါင္းေဆာင္မ်ားက အပ္ႏွင္းခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္မတိုင္မီ အာဆီယံအလွည့္က်ဥကၠ႒ တာဝန္ယူရန္ အခြင့္အေရးေပၚခဲ့ေသာ္လည္း ႏိုင္ငံတြင္းဆိုးဝါးေသာ အေျခအေနအေပၚ အေမရိကန္ႏွင့္ ဥေရာပသမဂၢ(EU) တို႔ ကန္႔ကြက္ခဲ့သျဖင့္ လက္လႊတ္ခဲ့ရသည္။
ၿပီးခဲ့သည့္ ေလးႏွစ္တာကာလအတြင္း ျမန္မာ့ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးအေပၚ ႏိုင္ငံတကာက အာ႐ံုစိုက္ခဲ့ကာ လိုအပ္ေသာေထာက္ပံ့ကူညီမႈမ်ား ေပးခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ သမၼတဦးသိန္းစိန္အစိုးရ သက္တမ္းတစ္ႏွစ္သာ က်န္ရွိေတာ့သည့္ ယခုအခ်ိန္၌ ျမန္မာ့ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးမွာ ေမွ်ာ္မွန္းခဲ့သေလာက္ ခရီးေပါက္ႏိုင္ခဲ့ျခင္း မရွိခဲ့ေပ။ တရားမွ်တမႈမရွိျခင္း၊ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဖာ္ေဆာင္မႈ မေရရာျခင္း၊ ဆင္းရဲမြဲေတမႈ ျမင့္မားလာျခင္းတို႔အျပင္ ႏိုင္ငံေရးျပႆနာမ်ားကိုလည္း ေျပလည္ေအာင္ေျဖရွင္းႏိုင္စြမ္း မရွိျခင္းတို႔ ျဖစ္ေပၚလာသည္။
အဖြဲ႕ဝင္ႏိုင္ငံ တစ္ခုခ်င္းစီ၏ အက်ိဳးစီးပြားေၾကာင့္ေသာ္ လည္းေကာင္း၊ ႏိုင္ငံတစ္ခု၏ ျပည္တြင္းေရးကို အျခားႏိုင္ငံတစ္ခုက ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ျခင္း မျပဳေရးဆိုသည့္ အာဆီယံမူေၾကာင့္ လည္းေကာင္း ျမန္မာ့ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး ေႏွးေကြးလာမႈအေပၚ အာဆီယံႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာေခါင္းေဆာင္မ်ားက မ်က္ကြယ္ျပဳေပးခဲ့ေသာ္လည္း ယခုအခ်ိန္တြင္မူ မ်က္ကြယ္ျပဳရန္ ခဲယဥ္းလာခဲ့သည္။
ထိုသို႔ မ်က္ကြယ္ျပဳရန္ ခဲယဥ္းလာမႈမ်ားက (၂၅) ႀကိမ္ေျမာက္ အာဆီယံထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲႏွင့္အတူ ျပဳလုပ္မည့္ (၉) ႀကိမ္ေျမာက္ အေရွ႕အာရွ ထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲသို႔ ႐ိုက္ခတ္လာႏိုင္သည္။
ေနျပည္ေတာ္ ထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲသို႔ အေမရိကန္သမၼတ အိုဘားမားအပါအဝင္ အျခားႏိုင္ငံတကာ ထိပ္သီးေခါင္းေဆာင္မ်ားပါ တက္ေရာက္မည္ျဖစ္သည္။ ျမန္မာ့အေရးႏွင့္ပတ္သက္၍ ၎တို႔၏ တိုက္တြန္းေျပာၾကားခ်က္မ်ားက သမၼတဦးသိန္းစိန္ အစိုးရအေပၚ ဖိအားမ်ား ေပၚေပါက္ေစႏိုင္သည္။
အာဆီယံထိပ္သီး ေဆြးေႏြးပြဲမ်ားတြင္ အာဆီယံႏိုင္ငံအခ်ဳိ႕၏ အက်ဳိးစီးပြားျဖစ္ေသာ ေတာင္တ႐ုတ္ပင္လယ္ ေရပိုင္နက္အျငင္းပြားမႈက ျမန္မာ့အေရး ေဆြးေႏြးမႈအေပၚ လႊမ္းျခံဳသြားသည့္ အစဥ္အလာရွိေသာ္လည္း ယခုေဆြးေႏြးပြဲကာလတြင္ ထိုသို႔ျဖစ္ႏိုင္ရန္ ျဖစ္ႏိုင္ေျခနည္းပါးေနသည္။
တ႐ုတ္ႏိုင္ငံတြင္ ႏိုဝင္ဘာ ၁ဝ ရက္ႏွင့္ ၁၁ ရက္၌ျပဳလုပ္မည့္ အာရွ-ပစိဖိတ္ စီးပြားေရးပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈဖိုရမ္ (APEC) ထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲတြင္ ေတာင္တ႐ုတ္ပင္လယ္ အေရးသာမက တ႐ုတ္၏အျငင္းပြားဖြယ္ ေရပိုင္နက္ဆိုင္ရာ ကိစၥမ်ားကို ထည့္သြင္းေဆြးေႏြးၾကမည္ ျဖစ္သည္။
ထိုေဆြးေႏြးမႈမ်ား အေျခခံျဖင့္ ေနျပည္ေတာ္ အာဆီယံထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲ၌ ေတာင္တ႐ုတ္ပင္လယ္အေရးကို အေပၚယံသေဘာျဖင့္ အၾကမ္းဖ်ဥ္း ထပ္မံေဆြးေႏြးကာ ရလဒ္ထုတ္ျပန္ဖြယ္ ရွိသည္။ ထိုရလဒ္၌ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာေျဖရွင္းရန္ သေဘာတူညီၾကသည္ဆိုေသာ အခ်က္မွလြဲ၍ အျခားထူးျခားခ်က္ မပါဝင္ႏိုင္ေခ်။
တ႐ုတ္ႏိုင္ငံတြင္ ျပဳလုပ္ေနေသာ APEC ထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲသို႔ အေမရိကန္သမၼတအိုဘားမား အပါအဝင္ အာရွ-ပစိဖိတ္ေဒသတြင္း ၂၁ ႏိုင္ငံမွ ေခါင္းေဆာင္မ်ား တက္ေရာက္မည္ျဖစ္သည္။ ၂ဝ၁၄ ခုႏွစ္အတြက္ APEC ဥကၠ႒မွာ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံျဖစ္ၿပီး ၎၏အက်ိဳးစီးပြားကို ကာကြယ္သည့္ အခင္းအက်င္းမ်ားကိုသာ ေဆြးေႏြးႏိုင္သည္။ APEC အဖြဲ႕ဝင္ႏိုင္ငံမ်ား၌ တ႐ုတ္ႏွင့္ ေရပိုင္နက္အျငင္းပြားေနသည့္ ထိုင္ဝမ္၊ ဖိလစ္ပိုင္၊ ဗီယက္နမ္တို႔လည္း ပါဝင္ေနသည္။
၂ဝ၁၅ ခုႏွစ္အတြက္ APEC ဥကၠ႒မွာ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံျဖစ္သည္။ ၂ဝ၁၅ ခုႏွစ္၏ အာဆီယံအလွည့္က်ဥကၠ႒ မေလးရွားႏိုင္ငံျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေတာင္တ႐ုတ္ပင္လယ္အေရး ေဆြးေႏြးမႈမ်ားသည္ ၂ဝ၁၅ ခုႏွစ္တြင္သာ ပိုမိုလႊမ္းမိုးလာႏိုင္ေျခ ရွိသည္။
ေတာင္တ႐ုတ္ပင္လယ္ ေရပိုင္နက္အျငင္းပြားမႈ၌ ဖိလစ္ပိုင္ႏွင့္ တ႐ုတ္အၾကား သေဘာထားတင္းမာမႈရွိၿပီး မေလးရွားႏိုင္ငံသည္လည္း ေရပိုင္နက္အျငင္းပြားမႈ၌ ပါဝင္ပတ္သက္ေနသည့္ႏိုင္ငံ ျဖစ္သည္။
အဆိုပါ အေျခခံအခ်က္မ်ားက လာမည့္ေနျပည္ေတာ္ အာဆီယံထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲတြင္ ေတာင္တ႐ုတ္ပင္လယ္အေရးထက္ ျမန္မာ့အေရးက ပိုမိုလႊမ္းျခံဳႏိုင္ဖြယ္ရွိသည္ကို ေဖာ္ၫႊန္းေနသည္။
အေမရိကန္၏ ဖိအား
သမၼတဦးသိန္းစိန္အစိုးရက လက္ရွိျဖစ္ေပၚေနေသာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး ခရီးမတြင္မႈႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးအက်ပ္အတည္းကို ထြက္ေပါက္ျဖစ္ေစရန္ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးထိပ္သီးမ်ား ေတြ႕ဆံုပြဲကို ေအာက္တိုဘာ ၃၁ ရက္က ေနျပည္ေတာ္၌ ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။
လူထုေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ေတာင္းဆိုခဲ့ေသာ ေလးပြင့္ဆိုင္ေဆြးေႏြးပြဲကို ပယ္ခ်ၿပီး ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ အဆိုပါေတြ႕ဆံုမႈမွာ ဟန္ျပအျဖစ္ ေပၚလြင္ေစခဲ့ၿပီး ရလဒ္မထြက္ခဲ့ေပ။ ထိုေတြ႕ဆံုမႈသည္ ဟန္ျပသာျဖစ္ၿပီး အာဆီယံထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲမတိုင္မီ၊ အေမရိကန္သမၼတအိုဘားမား ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ဒုတိယအႀကိမ္ မလာေရာက္မီ အခ်ိန္ကိုက္ျပဳလုပ္ျခင္းသာ ျဖစ္သည္ဆိုေသာ ေဝဖန္မႈမ်ား ထြက္ေပၚခဲ့သည္။
ေနျပည္ေတာ္ ႏိုင္ငံေရးထိပ္သီးေတြ႕ဆံုပြဲအၿပီး ႏိုဝင္ဘာ ၁ ရက္တြင္ အာဏာရျပည္ေထာင္စုၾကံ့ခိုင္ေရးႏွင့္ ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးပါတီ ထိပ္တန္းေခါင္းေဆာင္ျဖစ္ၿပီး စစ္အစိုးရလက္ထက္ အမာခံအားထားရသူ တစ္ဦးျဖစ္ေသာ ဦးေအာင္ေသာင္းကို တစ္ဦးခ်င္းစီးပြားေရးပိတ္ဆို႔မႈ ဒဏ္ခတ္ျခင္းဆိုင္ရာ အမည္ပ်က္စာရင္းအျဖစ္ အေမရိကန္က ထုတ္ျပန္လိုက္သည္။
ထိုအခ်က္က ျမန္မာ့အေရးကို အေမရိကန္က အာ႐ံုစိုက္ထားဆဲျဖစ္ၿပီး ၎တို႔အစဥ္တစိုက္ က်င့္သံုးေနသည့္ တုတ္တစ္ဖက္၊ မုန္႔တစ္ဖက္ (Carrot and Stick) သီအိုရီျဖင့္ ျမန္မာ့အေရးကို ကိုင္တြယ္ထားဆဲျဖစ္ေၾကာင္း သတိေပးခဲ့သည္။
ျမန္မာ့အေရး အာ႐ံုစိုက္ထားမႈႏွင့္ ဆက္ျဖစ္လာႏိုင္ေသာ အေမရိကန္၏ ေျခလွမ္းမ်ားက ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ဒုတိယအႀကိမ္၊ ေနျပည္ေတာ္သို႔ ပထမဆံုးလာေရာက္မည့္ သမၼတအိုဘားမား ခရီးစဥ္အေပၚ မ်ားစြာသက္ေရာက္မႈ ရွိေနသည္။
သမၼတ အိုဘားမား မေရာက္ရွိမီ အခင္းအက်င္း
အေမရိကန္သမၼတ အိုဘားမားသည္ ၂ဝ၁၁ ခုႏွစ္က ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ပထမဆံုး ေရာက္ရွိလာခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္က ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အေျခအေနကို မွိတ္တုတ္မွိတ္တုတ္အလင္းေရာင္ (Flicker of Light) အျဖစ္ တင္စားခဲ့သည္။
၂ဝ၁၄ ခုႏွစ္ ႏိုဝင္ဘာ ၁၂ ရက္ညပိုင္းတြင္ သမၼတအိုဘားမား ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ေရာက္ရွိမည္ျဖစ္သည္။ အေရွ႕အာရွထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲႏွင့္ အျခားဆက္စပ္ အစည္းအေဝးမ်ားကို တက္ေရာက္ရန္ လာေရာက္သည့္ သမၼတအိုဘားမားသည္ သမၼတဦးသိန္းစိန္၊ လူထုေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္တို႔ႏွင့္လည္း သီးျခားစီေတြ႕ဆံုရန္ ရွိေနသည္။
ေနျပည္ေတာ္ ႏိုင္ငံေရးထိပ္သီးေတြ႕ဆံုပြဲအၿပီး ႏိုဝင္ဘာ ၅ ရက္၌ျပဳလုပ္သည့္ သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲ၌ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ား ရပ္တန္႔ေနၿပီဟု ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ထုတ္ေဖာ္ေျပာၾကားလိုက္သည္။
အေမရိကန္သမၼတ အိုဘားမားအေနျဖင့္လည္း ျမန္မာ့အေရးကို အနီးကပ္ေစာင့္ၾကည့္ေနသည္ဟု ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ အေမရိကန္သံအမတ္ႀကီး ဒဲရစ္မစ္ခ်ဲလ္က ႏိုဝင္ဘာ ၉ ရက္က ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ ဗီြအိုေအသတင္းဌာနႏွင့္ အင္တာဗ်ဴးတြင္ ေျပာၾကားသည္။
“...ခရီးစဥ္အတြင္းမွာ ျမန္မာ့အေျပာင္းအလဲ ဘာေတြတိုးတက္မႈရွိသလဲ။ ဘာေတြေျပာင္းလဲမႈ မရွိသလဲ ဆိုတာေတြကို သူကိုယ္တိုင္နားေထာင္ၿပီးေတာ့ အကဲခတ္ပါလိမ့္မယ္။ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးမွာ မိတ္ဖက္အျဖစ္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရး မူဝါဒကို ဆက္လက္က်င့္သံုးဖို႔အတြက္ ျမန္မာႏိုင္ငံက ျဖစ္ထြန္းမႈေတြကို ဆန္းစစ္ၿပီးေတာ့ သမၼတက ဘာေတြအကူအညီ ေပးႏိုင္မလဲဆိုတာ အကဲခတ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္” ဟု အေမရိကန္သံအမတ္ႀကီး ဒဲရစ္မစ္ခ်ဲလ္က ဗီြအိုေအသို႔ ေျပာၾကားသည္။
သမၼတအိုဘားမား၏ ယခုခရီးစဥ္သည္ ဩဂုတ္လအတြင္းက လာေရာက္ခဲ့ေသာ အေမရိကန္ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီး ဂြ်န္ကယ္ရီ၏ ခရီးစဥ္ႏွင့္ ကြဲျပားေသာ တိုက္တြန္းေျပာၾကားမႈမ်ားအျပင္ ထိေရာက္ေသာ ဖိအားေပးမႈမ်ား ရွိလာႏိုင္သည္။
သမၼတအိုဘားမား ခရီးစဥ္မတိုင္မီ ႏိုဝင္ဘာ ၆ ရက္၌ ကုလသမဂၢ အေထြေထြညီလာခံတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ လူ႔အခြင့္အေရး ဆံုးျဖတ္ခ်က္မူၾကမ္းကို တင္သြင္းခဲ့သည္။ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ စိန္ေခၚမႈျပႆနာမ်ားကို ေျဖရွင္းရန္၊ ဂ်ာနယ္လစ္မ်ားႏွင့္ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ လႈပ္ရွားေဆာင္ရြက္သူမ်ားကို အႏၱရာယ္မရွိေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးရန္ ေတာင္းဆိုမႈမ်ား ေပၚေပါက္ခဲ့သည္။
ႏိုဝင္ဘာ ၅ ရက္တြင္ အေမရိကန္အေျခစိုက္ လူ႔အခြင့္အေရး ေလ့လာေစာင့္ၾကည့္ေရးအဖြဲ႕ (HRW) က သမၼတအိုဘားမားကို ေတာင္းဆိုတိုက္တြန္းမႈတစ္ရပ္ ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံ ခရီးစဥ္အတြင္း ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းေရး ေနာက္ေၾကာင္းျပန္မလွည့္ေစရန္ သမၼတဦးသိန္းစိန္ႏွင့္ ထိထိေရာက္ေရာက္ေဆြးေႏြးရန္ HRW က တိုက္တြန္းခဲ့သည္။
ထို႔အျပင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးတြင္ အဓိကက်ေသာ အခ်က္မ်ားျဖစ္သည့္ ၂ဝ၁၅ ေရြးေကာက္ပြဲမတိုင္မီ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ျပင္ဆင္ေရး၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးပြဲ ရပ္တန္႔ေနျခင္း အပါအဝင္ အျခားကိစၥရပ္မ်ားကို ေဆြးေႏြးရာ၌ ျပတ္ျပတ္သားသား ေဆြးေႏြးသင့္ေၾကာင္း တိုက္တြန္းသည္။
အကယ္၍ လိုက္ပါေဆာင္ရြက္မႈ မရွိပါက ကူညီေထာက္ပံ့မႈမ်ားကို ရပ္တန္႔မည္ျဖစ္ေၾကာင္း သတိေပးေျပာၾကားမႈမ်ားကိုပါ ျပဳလုပ္သင့္သည္ဟု HRW က ဆိုသည္။
အေမရိကန္ လႊတ္ေတာ္အမတ္မ်ား၏ သမၼတအိုဘားမားထံ ေပးစာ
ႏိုဝင္ဘာ ၇ ရက္တြင္ အေမရိကန္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ ၄၄ ဦး၏ သမၼတအိုဘားမားထံ ေပးစာတစ္ေစာင္ ထြက္ေပၚခဲ့သည္။
အဆိုပါေပးစာတြင္လည္း ျမန္မာႏိုင္ငံ ခရီးစဥ္အတြင္း ၂ဝ၁၅ ခုႏွစ္ ေရြးေကာက္ပြဲ လြတ္လပ္မွ်တသန္႔ရွင္းစြာ ျဖစ္ေပၚလာေရးႏွင့္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ သမၼတျဖစ္ခြင့္အေပၚ ပိတ္ပင္ထားသည့္ ကိစၥမ်ားကို ဖိအားေပးေဆြးေႏြးရန္ တိုက္တြန္းခဲ့သည္။
ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားမ်ား က်န္ရွိေနေသးသည့္ကိစၥ၊ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ ေလ်ာ့က်လာျခင္းကိစၥ၊ တိုင္းရင္းသားေဒသမ်ားတြင္ ျဖစ္ပြားေနေသာ တိုက္ပြဲမ်ားကိစၥ၊ ရခိုင္ျပည္နယ္အတြင္း ဘဂၤါလီမ်ားအေပၚ အမုန္းပြားမႈျဖစ္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေနသည့္ကိစၥ အစရွိသည္တို႔သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ား ရပ္တန္႔ေနၿပီဆိုျခင္းအား ျပသေနျခင္းျဖစ္သည္ဟု အေမရိကန္ေအာက္လႊတ္ေတာ္အမတ္မ်ားက ဆိုသည္။
အေမရိကန္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္အမတ္မ်ား၏ ေပးစာတြင္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ေရး၊ တိုင္းရင္းသားေဒသတြင္း တိုက္ပြဲမ်ားျဖစ္ပြားေနမႈကို ရပ္စဲေရး၊ အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရး ကိစၥမ်ားတြင္ အစိုးရႏွင့္တပ္မေတာ္က တာဝန္သိ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ျခင္း စသည္တို႔ကို လုပ္ေဆာင္ရန္ ထည့္သြင္းခဲ့သည္။ ထိုသို႔လုပ္ေဆာင္ရာ၌ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္မႈ မရွိသူမ်ားကို အမည္ပ်က္စာရင္းသြင္းၿပီး ဒဏ္ခတ္အေရးယူမႈ ျပဳလုပ္ရန္ကိုလည္း သမၼတအိုဘားမားထံ ေတာင္းဆိုခဲ့သည္။
အေမရိကန္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္အမတ္မ်ား၏ ေပးစာမတိုင္ခင္အခ်ိန္တြင္ အေမရိကန္ အထက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ ၂ဝ ေက်ာ္ကလည္း သမၼတအိုဘားမားထံ ေပးစာေပးပို႔ခဲ့ၿပီး ျမန္မာအစိုးရကို ဖိအားေပးရန္ တိုက္တြန္းခဲ့သည္။
ႏိုဝင္ဘာ ၄ ရက္က ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ ႐ိုက္တာသတင္းတစ္ရပ္တြင္မူ ၂ဝ၁၅ ေရြးေကာက္ပြဲကို လြတ္လပ္ၿပီးတရားမွ်တမႈရွိေစရန္ သမၼတအိုဘားမားက ဖိအားေပးတိုက္တြန္းမည္ျဖစ္ေၾကာင္း အေမရိကန္အႀကီးတန္း အရာရွိတစ္ဦး ေျပာၾကားခ်က္အား ကိုးကားေဖာ္ျပခဲ့သည္။
“သူတို႔ (ျမန္မာအစိုးရ) အေနနဲ႔ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး လုပ္ငန္းစဥ္မွာ အေရးပါတဲ့အရာေတြ အမ်ားႀကီးလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီလုပ္ငန္းစဥ္ဟာ ေျဖာင့္ေျဖာင့္တန္းတန္း မျဖစ္တာကိုလည္း ကြ်န္ေတာ္တို႔ ေကာင္းေကာင္းသိပါတယ္။ ဒီအတြက္ ကြ်န္ေတာ္တို႔စိုးရိမ္စရာေတြ အမ်ားႀကီးရွိပါတယ္” ဟု အေမရိကန္အႀကီးတန္းအရာရွိက ႐ိုက္တာသတင္းဌာနသို႔ ေျပာၾကားသည္။
ထို႔ျပင္ သမၼတအိုဘားမားအေနျဖင့္ ျမန္မာအစိုးရႏွင့္ သမၼတဦးသိန္းစိန္ကို အေကာင္းျမင္လြန္းမည္ မဟုတ္ေၾကာင္း၊ ပိတ္ဆို႔အေရးယူမႈမ်ားကို ထပ္မံေျဖေလွ်ာ့ေပးမည္ မဟုတ္ေၾကာင္း၊ အမည္ပ်က္စာရင္းဝင္သူမ်ားကိုလည္း ပယ္ဖ်က္ေပးမည့္အစီအစဥ္ မရွိေသးေၾကာင္း၊ စစ္ေရးပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ားလည္း ရွိမည္မဟုတ္ေသးေၾကာင္း သမၼတအိုဘားမား၏ လက္ေထာက္မ်ားက ေျပာၾကားထားေၾကာင္း သိရသည္။
ထိုအခ်က္မ်ားက လာမည့္အာဆီယံထိပ္သီး ေဆြးေႏြးပြဲႏွင့္ ေဆြးေႏြးပြဲျပင္ပ အေျခအေနမ်ားတြင္ ျမန္မာ့အေရး လႊမ္းမိုးမႈမ်ား ရွိလာႏိုင္ေစေသာ ကိစၥရပ္မ်ား ျဖစ္လာခဲ့သည္။
ဘယ္လိုပံုစံနဲ႔ ျမန္မာ့အေရး လႊမ္းမိုးမႈရွိမလဲ
(၂၅) ႀကိမ္ေျမာက္ အာဆီယံထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲတြင္ အာဆီယံအသိုက္အဝန္း ထူေထာင္ရာ၌ အေျခခံရမည့္ဆိုင္ရာ ေနျပည္ေတာ္မူေဘာင္တစ္ရပ္ကို အာဆီယံေခါင္းေဆာင္မ်ားက အတည္ျပဳလက္မွတ္ ေရးထိုးၾကမည္ျဖစ္သည္။ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ ေၾကညာခ်က္မ်ားလည္း ထြက္ရွိမည္ျဖစ္သည္။
(၉) ႀကိမ္ေျမာက္ အေရွ႕အာရွ ထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲတြင္ ေၾကညာခ်က္ေလးခု ထြက္ရွိရန္ရွိၿပီး ထိုေၾကညာခ်က္မ်ားမွာ သဘာဝေဘးအႏၱရာယ္ ကာကြယ္မႈဆိုင္ရာ၊ အစြန္းေရာက္ အၾကမ္းဖက္မႈဆိုင္ရာ၊ အီဘိုလာေရာဂါဆိုင္ရာႏွင့္ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ေျပာင္းလဲမႈဆိုင္ရာ ေၾကညာခ်က္မ်ားျဖစ္သည္။
ထိုသေဘာတူညီခ်က္မ်ားႏွင့္ ေၾကညာခ်က္မ်ားမွာ ေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ ပံုမွန္အစည္းအေဝးမ်ားမွ ထြက္ရွိလာမည္ျဖစ္ၿပီး ျမန္မာ့အေရး ေဆြးေႏြးမႈမ်ားမွာ ေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ အလြတ္သေဘာေဆြးေႏြးမႈႏွင့္ ႏွစ္ႏိုင္ငံသီးျခားေတြ႕ဆံုမႈမ်ား၌ ရွိလာႏိုင္ေၾကာင္း ႏိုင္ငံေရးေဆာင္းပါးမ်ား ေရးသားေနသူ ေဒါက္တာရန္မ်ဳိးသိမ္းက သံုးသပ္သည္။
“အခုခ်ိန္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံက အာဆီယံ ၁ဝ ႏိုင္ငံထဲမွာ GDP အေပၚမူတည္တဲ့ တစ္ဦးခ်င္းဝင္ေငြမွာ အနိမ့္ဆံုးျဖစ္ေနတယ္။ လာအိုႏိုင္ငံေအာက္ေရာက္ၿပီး အဆင္းရဲဆံုးႏိုင္ငံ ျဖစ္ေနတယ္။ စီးပြားေရးဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈ အနိမ့္ဆံုးျဖစ္ေနတဲ့အျပင္ ႏိုင္ငံေရးအက်ပ္အတည္းလည္း ရွိေနတယ္။ ဒီျပႆနာေတြကို အာဆီယံအစည္းအေဝးမွာ ေဆြးေႏြးရလိမ့္မယ္။ မေဆြးေႏြးဘူးဆိုရင္ အာဆီယံအဖြဲ႕ရဲ႕ ဂုဏ္သိကၡာကို ထိခိုက္ေစမွာျဖစ္သလို အာဆီယံရဲ႕ သမိုင္းေၾကာင္းကိုလည္း ထိခိုက္ေစမွာ ျဖစ္ပါတယ္” ဟု ေဒါက္တာရန္မ်ဳိးသိမ္းက ဆိုသည္။
လက္ရွိအခ်ိန္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံအေရးႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး အာဆီယံအဖြဲ႕ႏိုင္ငံမ်ား ပူးေပါင္းပါဝင္ အေျဖရွာရမည္ျဖစ္ၿပီး ျမန္မာ့အေရးသည္ အာဆီယံအေရးႏွင့္ ဆက္စပ္ေနသည္ဟု ၎က ဆက္လက္ေျပာၾကားသည္။
ျမန္မာ့အေရးကြ်မ္းက်င္သူ ဆြီဒင္ဂ်ာနယ္လစ္ ဘာေတးလစ္တနာကမူ ျမန္မာ့ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးသည္ ရပ္တန္႔ေနျခင္းမဟုတ္ အစိုးရအေနျဖင့္ ယခုထက္ပိုၿပီး ေဖာ္ေဆာင္မႈမျပဳလုပ္ရန္ အေစာပိုင္းကတည္းက ဆံုးျဖတ္ထားျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း သံုးသပ္သည္။
“အာဆီယံကလည္း ဘယ္တုန္းကမွ ဒီမိုကေရစီဖြံ႕ၿဖိဳးေအာင္ ကူညီပံ့ပိုးေပးတာ မရွိဘူး။ အဖြဲ႕ဝင္ႏိုင္ငံေတြထဲမွာ ဒီမိုကေရစီ လံုးဝမဟုတ္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြရွိသလို (ဥပမာ ဗီယက္နမ္၊ လာအို၊ ဘ႐ူႏိုင္း) ဒီမိုကေရစီ အမည္ခံႏိုင္ငံေတြ (ဥပမာ စင္ကာပူ၊ မေလးရွား၊ ကေမၻာဒီးယား) ရွိပါတယ္။ အခုခ်ိန္မွာ ထိုင္းႏိုင္ငံဟာလည္း စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေအာက္မွာပါ။ ဒါေၾကာင့္ အာဆီယံအဖြဲ႕ဝင္ႏိုင္ငံေတြထဲမွာ အင္ဒိုနီးရွားနဲ႔ ဖိလစ္ပိုင္တို႔ပဲ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုရမွာပါ” ဟု ဘာေတးလစ္တနာက သံုးသပ္သည္။
ထို႔ေၾကာင့္ ေနျပည္ေတာ္ အာဆီယံထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲ ကာလအတြင္း ျမန္မာ့အေရးလႊမ္းမိုးမႈႏွင့္ ဖိအားေပးမႈမ်ားက အေမရိကန္ႏွင့္ ၎၏မဟာမိတ္ႏိုင္ငံမ်ား၊ လူထုအေျချပဳ လူမႈအဖြဲ႕အစည္းမ်ားထံမွ အမ်ားဆံုးေပၚေပါက္လာႏိုင္မည္ျဖစ္ၿပီး ထိုဂယက္မ်ားက အာဆီယံေဆြးေႏြးပြဲကိုပင္ လႊမ္းျခံဳသြားဖြယ္ ရွိေနပါသည္။

ႏုိ၀င္ဘာ ၁၂ ႏွင့္ ၁၃ ရက္တြင္ျပဳလုပ္မည့္ အစည္းအေ၀းႏွင့္ အခမ္းအနားမ်ား
ႏုိ၀င္ဘာ ၁၂
၁။ (၂၅) ႀကိမ္ေျမာက္ အာဆီယံထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲ ဖြင့္ပြဲ
၂။ Asean Institute of Green Economy စတင္ျခင္း အခမ္းအနား
၃။ အာဆီယံေခါင္းေဆာင္မ်ား မ်က္ႏွာစုံညီ အစည္းအေ၀း
၄။ (၁၂) ႀကိမ္ေျမာက္ အာဆီယံ-အိႏိၵယ ထိပ္သီးအစည္းအေ၀း
၅။ (၁၇) ႀကိမ္ေျမာက္ အာဆီယံ-ဂ်ပန္ ထိပ္သီးအစည္းအေ၀း
၆။ (၆) ႀကိမ္ေျမာက္ အာဆီယံ-ကုလသမဂၢ အစည္းအေ၀း
၇။ အာဆီယံ-ၾသစေၾတးလ် ပူးေပါင္းမႈ ႏွစ္ ၄၀ ေျမာက္ အစည္းအေ၀း
၈။ (၆) ႀကိမ္ေျမာက္ မဲေခါင္-ဂ်ပန္ အစည္းအေ၀း
၉။ ထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲသုိ႔ တက္ေရာက္လာေသာ ေခါင္းေဆာင္မ်ား ညစာစားပြဲ
ႏုိ၀င္ဘာ ၁၃
၁။ (၉) ႀကိမ္ေျမာက္ အေရွ႕အာရွ ထိပ္သီးေခါင္းေဆာင္မ်ား မ်က္ႏွာစုံညီ အစည္းအေ၀း
၂။ ဒုတိယအႀကိမ္ေျမာက္ အာဆီယံ-အေမရိကန္ ထိပ္သီးအစည္းအေ၀း
၃။ (၁၇) ႀကိမ္ေျမာက္ အာဆီယံ-တ႐ုတ္ ထိပ္သီးအစည္းအေ၀း
၄။ (၁၇) ႀကိမ္ေျမာက္ အာဆီယံ+၃ ထိပ္သီးအစည္းအေ၀း
၅။ အာဆီယံေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ အာဆီယံစီးပြားေရး အၾကံေပးေကာင္စီ အစည္းအေ၀း
၆။ ထိပ္သီးအစည္းအေ၀းမ်ား ပိတ္ပြဲအခမ္းအနား
-----------

(အာဆီယံအဖြဲ႔ သမုိင္းေၾကာင္းႏွင့္ အေျခအေနအက်ဥ္းခ်ဳပ္
၁၉၆၇ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္ ၈ ရက္က ဘန္ေကာက္ေၾကညာစာတမ္း လက္မွတ္ေရးထိုးၿပီး အေရွ႕ေတာင္အာရွႏိုင္ငံမ်ားအသင္း(အာဆီယံ)ကို စတင္တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ ထိုစဥ္က အင္ဒိုနီရွား၊ မေလးရွား၊ ဖိလစ္ပိုင္၊ စင္ကာပူႏွင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံတို႔သာ အဖြဲ႔၀င္ႏိုင္ငံမ်ားအျဖစ္ ပါ၀င္ခဲ့ၿပီး ေပ်ာ့ေပ်ာင္းေသာ ဖြဲ႔စည္းမႈပံုစံႏွင့္ ထူေထာင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ၁၉၈၄ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီ ၈ ရက္တြင္ ဘ႐ူႏိုင္းႏိုင္ငံသည္ အာဆီယံသို႔ ၀င္ေရာက္ခဲ့သည္။ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္ ၂၈ ရက္တြင္ ဗီယက္နမ္သည္ ၇ ႏိုင္ငံေျမာက္ အဖြဲ႔၀င္အျဖစ္ အာဆီယံသို႔ ၀င္ေရာက္ခဲ့ၿပီး ၁၉၉၇ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္ ၂၃ တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံႏွင့္ လာအိုႏိုင္ငံတို႔လည္း အာဆီယံအဖြဲ႔၀င္ ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ၁၉၉၉ ခုႏွစ္ ဧၿပီလ ၃၀ ရက္တြင္ ကေမၻာဒီးယားႏိုင္ငံသည္ ၁၀ ဦးေျမာက္ အဖြဲ႔၀င္ႏိုင္ငံ ျဖစ္လာခဲ့သည္။ အာဆီယံ၏ အဓိကမူ၀ါဒသံုးရပ္မွာ အဖြဲ႔၀င္ႏိုင္ငံမ်ား၏ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ခြင့္ကို ေလးစားျခင္း၊ ျပည္တြင္းေရး ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္မႈ မရွိျခင္း၊ ပဋိပကၡမ်ား ေျဖရွင္းရာတြင္ ၿခိမ္းေျခာက္မႈမ်ားႏွင့္ လက္နက္ကိုင္ေျဖရွင္းျခင္းမ်ား မျပဳလုပ္ရန္တို႔ ျဖစ္သည္။ အာဆီယံ၏ အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ေဒသတြင္း စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေစရန္ႏွင့္ ေဒသတြင္းတည္ၿငိမ္ေအးခ်မ္းမႈ ေဖာ္ေဆာင္ရန္ျဖစ္သည္။
အာဆီယံကို စတင္ထူေထာင္စဥ္ကတည္းက ၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ လြတ္လပ္ေရးႏွင့္ ဘက္မလိုက္ေရး၀ါဒမ်ားကို လက္ကိုင္က်င့္သံုးခဲ့သည္။ အာဆီယံအဖြဲ႔၀င္ ႏိုင္ငံမ်ားအေနျဖင့္ ‘ေဒသတြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ လြတ္လပ္ေရးႏွင့္ ဘက္မေရး၀ါဒကို စြဲျမဲစြာက်င့္သံုးၿပီး ျပင္ပအင္အားစုမ်ား၏ လႊမ္းမိုးမႈမွ ကင္းလြတ္ရန္ ႀကိဳးပမ္းရမည္။ အဖြဲ႔၀င္ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း စည္းလံုးညီညြတ္မႈႏွင့္ ပိုမိုခိုင္မာေသာဆက္ဆံေရး ထူေထာင္ရမည္’ ဟူေသာ အခ်က္မ်ားကို ပဋိဥာဥ္စာတမ္းတြင္ ထည့္သြင္းခဲ့သည္။
သို့ေသာ္လည္း အာဆီယံအေနျဖင့္ အျခားေသာႏိုင္ငံမ်ားအျပင္ ႏိုင္ငံေပါင္းစံုပါ၀င္သည့္ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ပါ ဆက္ဆံမႈမ်ား တည္ေထာင္ခဲ့သည္။
အာဆီယံအေနျဖင့္ ထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲမ်ား က်င္းပေလ့ရွိေသာ္လည္း ပူးတြဲေၾကညာစာတမ္းမ်ားသည္ အမ်ားအားျဖင့္ အၾကံျပဳခ်က္မ်ားသာ ျဖစ္ေလ့ရွိၿပီး အဖြဲ႔၀င္ႏိုင္ငံမ်ား၏ လြတ္လပ္ခြင့္ကို ထိခိုက္ေစမည့္ ေျဖရွင္းခ်က္မ်ားႏွင့္ မူ၀ါဒမ်ား ခ်မွတ္ေလ့မရွိေပ။
အာဆီယံဖြဲ႔စည္းၿပီး ျဖစ္ေပၚလာခဲ့ေသာ ပဋိပကၡမ်ားအနက္ ဗီယက္နမ္ႏွင့္ ကေမၻာဒီးယားစစ္ပြဲသည္ ပထမဆံုးေသာ ထင္ရွားသည့္ ျပႆနာတစ္ရပ္ျဖစ္သည္။ ၁၉၇၈ ခုႏွစ္တြင္ ဗီယက္နမ္မွ ကေမၻာဒီးယားကို က်ဴးေက်ာ္တိုက္ခိုက္ခဲ့သည့္အတြက္ အာဆီယံႏိုင္ငံမ်ားအေနျဖင့္ ထိုပဋိပကၡကို လ်င္ျမန္စြာေျဖရွင္းရန္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့ရသည္။ ကုလသမဂၢတြင္ ဗီယက္နမ္တပ္မ်ား ျပန္လည္ဆုတ္ခြာေရးအတြက္ ေျဖရွင္းခ်က္မ်ားကို အာဆီယံမွ ဆက္တိုက္တင္သြင္းခဲ့ၿပီး ႏွစ္ႏိုင္ငံၾကား ေဆြးေႏြးညိႇႏိႈင္းမႈမ်ား ေဖာ္ေဆာင္ရန္အတြက္လည္း အစဥ္တစိုက္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့သည္။
၁၉၉၇ ခုႏွစ္ႏွင့္ ၁၉၉၈ ခုႏွစ္တြင္ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ အေရွ႕အာရွ စီးပြားေရးအက်ပ္အတည္းသည္လည္း အေရွ႕ေတာင္အာရွေဒသကို ျပင္းထန္စြာ ထိခိုက္ေစခဲ့သည္။ ထိုစီးပြားေရး အက်ပ္အတည္းေၾကာင့္ အဓိကထိခိုက္ခဲ့ေသာ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အင္ဒိုနီးရွားႏွင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံအျပင္ အာဆီယံအဖြဲ႔၀င္မဟုတ္သည့္ ေတာင္ကိုရီးယားႏိုင္ငံလည္း ပါ၀င္ခဲ့သည္။ အဆုိပါ အက်ပ္အတည္းက အာဆီယံအေနျဖင့္ စီးပြားေရးပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ အရွိန္အဟုန္ျမႇင့္တင္ရန္ လိုအပ္ေၾကာင္း ေထာက္ျပခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အာဆီယံက အဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ ပ႐ိုဂရမ္မ်ား အသစ္ဖြဲ႔စည္းၿပီး အဆိုပါျပႆနာ ကို ေျဖရွင္းရန္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့သည္။ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာတြင္ ASEAN Vision 2020 ကို ခ်မွတ္ခဲ့ၿပီး အဖြဲ႔၀င္ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း အႀကီးစားစီးပြားေရး ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈႏွင့္ စီးပြားေရးမူ၀ါဒမ်ား ပူးေပါင္းခ်မွတ္ျခင္းကို တိုးျမႇင့္ၿပီး ေဒသတြင္းစီးပြားေရးတည္ၿငိမ္မႈ ထိန္းသိမ္းရန္၊ စီပြားေရး၀န္ေဆာင္မႈ လုပ္ငန္းမ်ားကို လြတ္လပ္စြာလုပ္ကိုင္ခြင့္ေပးရန္၊ ေငြေၾကး၊ ေစ်းကြက္၊ အခြန္၊ အာမခံႏွင့္ အခြန္စည္းၾကပ္မႈမ်ားတြင္ ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္ရန္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့သည္။ ေနာက္ထပ္ စီးပြားေရးအက်ပ္အတည္းမ်ား ထပ္မံမျဖစ္ပြားေစရန္ ASEAN Surveillance Process ကို ၁၉၉၈ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာတြင္ ေဖာ္ေဆာင္ခဲ့ၿပီး ႏိုင္ငံတကာ၊ ေဒသတြင္းႏွင့္ ႏိုင္ငံအလိုက္ စီးပြားေရးအေျခအေနမ်ားႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈမ်ားကို ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာခဲ့သည္။ ထို႔အျပင္ အာဆီယံသည္ ျပင္ပႏိုင္ငံမ်ားျဖစ္သည့္ တ႐ုတ္၊ ဂ်ပန္၊ ေတာင္ကိုရီးယားတို႔ႏွင့္လည္း ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရန္ စတင္ခဲ့သည္။
၁၉၉၅ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလတြင္ အာဆီယံအဖြဲ႔၀င္ႏိုင္ငံမ်ားမွ အေရွ႔ေတာင္အာရွ အဏုျမဴ လက္နက္ကင္းမဲ့ဇုန္ စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့သည္။ အဆုိပါစာခ်ဳပ္တြင္ အဏုျမဴလက္နက္ ဖ်က္သိမ္းေရးႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ လံုျခံဳေရးအေပၚ အာဆီယံ၏ စိုးရမ္မႈမ်ားကို ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ အလားတူ အဏုျမဴ ထုတ္လုပ္မႈမွ ထြက္ေပၚလာမည့္ ေရဒီယိုသတိၲၾကြ စြန္႔ပစ္ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္အေပၚ ထိခိုက္မႈမ်ားကို အဆိုပါစာခ်ဳပ္တြင္ ေဖာ္ျပထားသည္။
ထိုစာခ်ဳပ္သည္ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္ မတ္လ ၂၇ ရက္တြင္ စတင္အသက္၀င္လာခဲ့ၿပီး အဏုျမဴလက္နက္ပိုင္ဆိုင္သည့္ ႏိုင္ငံငါးႏိုင္ငံႏွင့္လည္း ေစ့စပ္ညိႇႏိႈင္းမႈမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။
အာဆီယံအေနျဖင့္ ျပည္တြင္းေရး ၀င္ေရာက္မစြက္ဖက္သည့္ မူ၀ါဒကို အစဥ္လက္ကိုင္ထားခဲ့ေသာ္လည္း ဆူဟာတိုအလြန္ကာလတြင္ ညင္သာသည့္ဆက္ဆံမႈပံုစံကို စတင္ေဖာ္ေဆာင္လာခဲ့သည္။ အဆိုပါပံုစံကို ထိုင္းႏိုင္ငံမွ အၾကံျပဳခဲ့ၿပီး အာဆီယံအေနျဖင့္ အဖြဲ႔၀င္ႏုိင္ငံမ်ား၏ အစိုးရမ်ားအေပၚ လူ႔အခြင့္အေရးႏွင့္ ဒီမိုကေရစီ႐ႈေထာင့္မ်ားမွ ေ၀ဖန္႐ႈတ္ခ်မႈမ်ား ျပဳလုပ္ႏိုင္ေစရန္ လမ္းစဖြင့္ေပးခဲ့သည္။
လက္ရွိတြင္ အာဆီယံအတြက္ အေရးပါေသာ ျပႆနာတစ္ရပ္မွာ ေတာင္တ႐ုတ္ပင္လယ္အေရးျဖစ္ၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အာဆီယံဥကၠ႒သက္တမ္း ပထမအႀကိမ္ ထိပ္သီးအစည္းအေ၀းကာလက အျငင္းပြားေရပိုင္နက္အတြင္း စစ္ေရယာဥ္မ်ားခ်ထားကာ တင္းမာမႈမ်ား ပိုမိုျပင္းထန္လာခဲ့သည္။ အဆိုပါ အျငင္းပြားမႈမွာ ေတာင္တ႐ုတ္ပင္လယ္အတြင္းရွိ ေရနံထြက္ရွိေသာ ကြၽန္းစုမ်ားႏွင့္ ေရပိုင္နက္အေပၚ ေဒသတြင္းႏုိင္ငံမ်ားျဖစ္သည့္ ဘ႐ူႏိုင္း၊ တ႐ုတ္၊ ထိုင္၀မ္၊ မေလးရွား၊ ဖိလစ္ပိုင္၊ အင္ဒိုနီးရွားႏွင့္ ဗီယက္နမ္တို႔မွ ပိုင္နက္ဆိုင္ရာ အျငင္းပြားမႈ ျဖစ္သည္။
၁၉၉၆ ခုႏွစ္တြင္ ဖိလစ္ပိုင္၊ ဘ႐ူႏိုင္းႏွင့္ မေလးရွားအပါအ၀င္ အျခားႏိုင္ငံမ်ား၏ နယ္နိမိတ္မ်ားသည္ တ႐ုတ္ေရပိုင္နက္အတြင္း ေရာက္ရွိေနျခင္းမွစ၍ အဆိုပါအျငင္းပြားမႈ စတင္ေပၚေပါက္လာခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ၁၉၉၄ ခုႏွစ္ ႏို၀င္ဘာ ၁၆ ရက္တြင္ ျပဳလုပ္ခဲ့သည့္ ကုလသမဂၢ ပင္လယ္ျပင္ဥပေဒဆိုင္ရာ ညီလာခံမွစ၍ တင္းမာမႈမ်ား စတင္ေပၚေပါက္ခဲ့သည္။ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္တြင္ အဆိုပါ အျငင္းပြားပိုင္နက္အတြင္း သက္ဆိုင္ရာႏိုင္ငံမ်ားမွ အသီးသီး နယ္ေျမပိုင္ဆိုင္မႈမ်ား သတ္မွတ္ခဲ့ၿပီးေနာက္ တင္းမာမႈမ်ား ပိုမိုျပင္းထန္လာခဲ့သည္။

ေဇယ်ာနႏၵ

Credit - Eleven Media Group